Սմբուկ (բադրիջան) баклажан, Solanum melongena L.

Գաղտնիք չէ, որ առողջ և գեղեցիկ լինելու համար պետք է հնարավորինս շատ բանջարեղեն օգտագործել. բժիշկները խորհուրդ են տալիս տարվա ընթացքում 50 կգ-ից ոչ պակաս կաղամբ, 30 կգ պոմիդոր, 13 կգ վարունգ, 20-30 կգ ձմերուկ, 3 կգ պղպեղ և 10-ական կգ գազար, բողկ, սոխ և սխտոր ուտել: Նրանք նաև պնդում են, որ սննդակարգի մեջ բանջարեղենի ներառումը նպաստում է օրգանիզմի նյութափոխանակության կարգավորմանը, բանջարեղենում` մասնավորապես պղպեղում, սմբուկում պարունակվող մեծ քանակությամբ հակաօքսիդանտները նվազեցնում են օրգանիզմի վրա ազատ ռադիկալների վնասակար ազդեցությունը:

Բանջարեղենի մեջ պարունակվող ամենատարբեր միկրոտարրերը, վիտամիններն ու բջջանքը չափազանց կարևոր են օրգանիզմի բնականոն գործունեության համար, սակայն բանջարեղենի` չափից ավելի օգտագործելու դեպքում կարող է վնասվել օրգանիզմը` ստամոքսի գերծանրաբեռնման և չմշակված սննդի դժվար յուրացման պատճառով:

Մորմազգիների ընտանիքին պատկանող, մանու-շակագույն, 50-1000 գրամ քաշով, խոշոր պտուղներով միամյա բանջարեղեն է: 

Թեև սմբուկի հայրենիքը Հնդկաստանի արևադարձային շրջանն է, այն որպես բանջարանոցային մշակաբույս լայնորեն մշակվում է երկրագնդի հարավային շրջաններում, այդ թվում` նաև Հայաստանում: 

Խոնավասեր և ջերմասեր այս բանջարեղենը վայրի աճում է Հարավարևելյան Ասիայում: Անտիկ շրջանում հույները համարում էին, որ սմբուկի պարբերական կիրառումը բերում է խելագարության և այդ պատճառով այն կոչում էին «կատաղության խնձոր»: Իտալերենով «մելոնցենէ» տարբերակը հենց այդ նշանակությամբ էլ թարգմանվում է: Մինչդեռ միջնադարյան Եվրոպայում սմբուկն օգտագործվում էր զուտ որպես դեկորատիվ բույս և կրում էր սանսկրիտական vatin ganah անվանումը: Հետագայում այս անվանումից ծագեցին պարսկերեն Badinjan և արաբերեն al-badhinjan անվանումները: Սմբուկի մշակմամբ զբաղվող Հարավային Ամերիկայի հնդկացիներն այն անվանում էին «բադիջան»: Ակնհայտ է այս տարբերակի և մեր կողմից կիրառվող բադրջան խոսակցական ձևի նմանությունը:

Ենթադրվում է, որ սմբուկը Հայաստան է բերվել արաբական երկրներից, որտեղ օգտագործում էին որպես տարբեր ճաշատեսակների ու աղցանների լցոն, չիր և մուրաբա էին պատրաստում:

Սմբուկի պտուղները չափազանց օգտակար են, քանի որ պարունակում են օրգանիզմի համար անհրաժեշտ կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր` ջուր, սախարոզա, ֆրուկտոզա, դաբաղային նյութեր, պեկտինային նյութեր, ճարպեր, սպիտակուցներ, կարոտին, ֆենոլազա ֆերմենտ, ամինաթթուներ, ասկորբինաթթու, վիտամիններ և բազմաթիվ միկրոտարրեր` կալիում, կալցիում, մագնեզիում, ծծումբ, ֆոսֆոր, երկաթ, մանգան, պղինձ, ցինկ և այլն: Պտուղներում կան նաև մելոնգեն (սոլանին) ալկալոիդային գլիկոզիդ, որը դրանց հաղորդում է բնորոշ դառնություն: 

Սմբուկի որակյալ պտուղներն ունենում են ցցված պտղաոտիկ, կանոնավոր ձգված տեսք, առանց վնասվածքների փայլուն մակերես, մուգ մանուշակագույն կեղև և առանց սերմերի հյութալի պտղամիս: Նման պտուղներն առավել հարուստ են կալիումով և հակաօքսիդանտներով, որոնցով պայմանավորված է պտուղների մուգ գույնը: Մինչդեռ նույնը չի կարելի ասել շագանակագույն կամ սև հետքերով ու թորշնած պտուղների մասին, որոնցից պետք է առհասարակ խուսափել: 

Խորհուրդ Է տրվում սմբուկը օգտագործել աթերոսկլերոզի կանխարգելման նպատակով, քանի որ փոքր չափաբաժինով մելոնգենը նպաստում է արյան մեջ խոլեստերինի նվազեցմանը: Միաժամանակ նրանք, ովքեր հետևում են իրենց կազմվածքին, ևս կարող են համարձակորեն ճաշակել այս բանջարեղենը, քանի որ 100 գրամում պարունակվում է ընդամենը 25 կկալ: 

Ստամոքսաղիքային հիվանդությունների և փորկապությունների ժամանակ խորհուրդ է տրվում սմբուկը օգտագործել եփած վիճակում, որի բջջանքը խթանում է աղիքների գործունեությունը, կանխում նեխման երևույթների զարգացումը:

Կալիումի աղերը (պտուղի 100 գրամում` 226 մգ) դրականորեն են ազդում սրտի գործունեության վրա, նպաստում օրգանիզմից հեղուկների հեռացմանը, ջրաաղային փոխանակության կանոնավորմանը, որոնցով պայմանավորված է սմբուկի դիետիկ բարձր արժեքը: Սմբուկը չափազանց արդյունավետ է պոդագրայի և օրգանիզմի հանքային փոխանակության խանգարմամբ պայմանավորված մի շարք հիվանդությունների` արթրիթների, սպոնդիլոարթրիտի, միզաքարային և լեղաքարային հիվանդությունների համալիր բուժման գործում:

Ժողովրդական բժշկության մեջ հիմնականում կիրառվում է սմբուկի եփած կեղևը, որն օգտագործվում է լնդաբորբերի և ատամնացավի ժամանակ: Պարզապես առաջարկվում է լնդի վրա դնել եփած սմբուկի կեղևը: 

Հիշեցում. պետք է մեկընդմիշտ խուսափել սմբուկի գերհասունացած պտուղների օգտագործումից, քանի որ նրանցում չափազանց մեծ է մելոնգենի (սոլանին M) քանակը, որով հնարավոր թունավորման դեպքում կարող են առաջանալ սրտխառնոց, փսխում, աղիքային կոլիկ, գիտակցության մթագնում, ցնցումներ, ցիանոզ: Նման դեպքում առաջին բուժօգնության նպատակով թունավորվածին կարելի է տալ կաթ, հում ձվի սպիտակուց: 

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ